Wybrać ZUS czy IKE? Likwidacja OFE jednak nie nastąpi, ale czy warto dołożyć do świadczenia z ZUS wypłatę z IKE?

System emerytalny w Polsce

Polski system emerytalny złożony jest z trzech filarów:

• I filar – ZUS,
• II filar – ZUS i OFE,
• III filar – IKE, IKZE, PPE.

Dwa pierwsze są obowiązkowe, co oznacza, że każda pracująca osoba – czy to na etacie czy prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą – zobligowana jest opłacać takie składki. Trzeci filar natomiast jest dobrowolny. Możesz, ale nie musisz oszczędzać na swoją przyszłą emeryturę w ramach kont emerytalnych czy pracowniczych programów emerytalnych.

W I i II filarze emerytalnym gromadzona jest składka w wysokości 19,52 proc. tzw. podstawy wymiaru, czyli przychodu z pracy. W przypadku natomiast osób, które mają własne firmy i prowadzą działalność, składka jest obliczana od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60 proc. przychodu. Część składki emerytalnej – 12,22 proc. – trafia do I filaru. Nie jest to jednak kwota odkładana na koncie w ZUS, ale zapis na takim rachunku. Pieniądze realnie gromadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeznaczane są na bieżącą wypłatę emerytur. Co roku wartość składek odprowadzanych do ZUS jest waloryzowana o wskaźnik, którego wysokość uzależniona jest od poziomu inflacji, wzrostu płac w gospodarce oraz zmiany liczby płatników składek.

Wysokość emerytur spada w związku z ryzykiem demograficznym. Im więcej jest świadczeniobiorców i mniej osób pracujących, odprowadzających składki emerytalne, tym mniej jest w stanie wypłacać ZUS.

Emerytury z ZUS w wysokości 25 proc. ostatniej pensji

Raport przedstawiony w 2022 roku przez Komisję Europejską pod tytułem „Semestr europejski” pokazuje m.in., na jak wysokie emerytury mogą liczyć Polacy w przyszłości. Zgodnie z raportem, społeczeństwo polskie zaczyna się szybciej starzeć, przez co kurczy się stopa zastąpienia. Liczba osób w wieku 80+ wzrośnie z 4 proc. w 2019 roku w ogóle populacji do 12 proc. w 2060 roku. Pociągnie to za sobą wzrost wydatków na opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową oraz na emerytury.

Prezes ZUS komentuje, że obecnie funkcjonujący w naszym kraju system o zdefiniowanej składce ma zapewnioną równowagę finansową. Państwo daje obywatelom gwarancję wypłaty świadczeń i jednocześnie chroni realną wartość składek przed inflacją. Dlatego zdaniem prezesa z pewnością warto oszczędzać na emeryturę w ZUS, bo tym samym można otrzymać zabezpieczenie środków gromadzonych w trakcie aktywności zawodowej.

Tymczasem KE wyraża obawę o to, że emerytury będą niskie. Ostrzega, że stopa zastąpienia, tj. stosunek wysokości przyszłego świadczenia do ostatniego wynagrodzenia, diametralnie spada. Jeszcze w 2019 roku było to 54 proc., co oznacza, że emeryt mógł otrzymać ponad połowę swojego dotychczasowego wynagrodzenia miesięcznie. Natomiast prognozuje się, że w 2060 roku stopa zastąpienia wyniesie około 25 proc. i będzie jedną z najniższych w krajach rozwiniętych.

Emerytura z ZUS może być wyższa, jeśli przejdziesz na świadczenie później niż wynosi wiek emerytalny – dla kobiet to 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. To spowoduje, że odłożysz więcej składek na swoim koncie w ZUS i tym samym otrzymasz wyższe świadczenie.  

Oszczędzanie na emeryturę w IKE czy ZUS?

Nie możesz zrezygnować z opłacania składek emerytalnych do ZUS, jeśli pracujesz lub prowadzisz działalność. To Twój obowiązek, ale możesz oszczędzać również we własnym zakresie na przyszłą emeryturę, odkładając swoje pieniądze na IKE czy IKZE.

IKE to indywidualne konto emerytalne, które jest jednym z możliwych wyborów, jeśli chodzi o III, dobrowolny filar systemu. Indywidualne konto emerytalne pozwala na efektywne oszczędzanie i wypracowywanie zysków. Pieniądze zgromadzone w ten sposób zwiększą Twoją przyszłą emeryturę, a przy tym, jeśli wypłacisz je z IKE po osiągnięciu 60. roku życia lub 55. roku życia przy wcześniejszym nabyciu uprawnień emerytalnych, nie zostanie odprowadzony do urzędu skarbowego 19-procentowy podatek od zysków kapitałowych. Całkowita kwota zgromadzona na IKE może Ci być wypłacona w jednorazowym trybie lub w transzach powiększających emeryturę z ZUS. Będziesz więc otrzymywał dwie wypłaty – z ZUS i IKE.

Jak założyć IKE i oszczędzać na przyszłą emeryturę?

IKE możesz otworzyć w dowolnej instytucji, jaka je oferuje. Może być to:

• zakład ubezpieczeń, np. UNIQA,
• fundusz inwestycyjny, np. UNIQA TFI
• biuro maklerskie,
• bank,
• dobrowolny fundusz emerytalny.

W zależności od instytucji zarządzającej IKE, Twoje środki będą inwestowane w odmienny sposób, np. w jednostki funduszy inwestycyjnych, akcje, obligacje i tym podobne.

Możesz mieć tylko jedno IKE i tylko dla siebie. Nie ma możliwości prowadzenia go dla współmałżonków czy rodzica z dzieckiem. Środki zgromadzone na IKE są Twoje i podlegają dziedziczeniu, ponieważ wchodzą w skład masy spadkowej.

Każda osoba, która ma co najmniej 16 lat, może otworzyć dla siebie IKE i przekazywać na nie wpłaty nie większe od ustawowo określonych limitów. Dla IKE jest to maksymalnie trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia prognozowanego w gospodarce na dany rok. W 2024 roku jest to kwota 23 472 zł.

Atutem IKE jest to, że na środki obowiązuje preferencyjne opodatkowanie. Pieniędzy wpłaconych na IKE co prawda nie odliczysz w rocznej deklaracji podatkowej PIT, jak w przypadku wpłat na IKZE, ale za to przy wypłacie nie będą one obciążone podatkiem Belki, czyli podatkiem od dochodów kapitałowych, o ile pobierzesz je po osiągnięciu odpowiedniego wieku i spełnisz jeden z warunków wpłat w poszczególnych latach kalendarzowych w zależności od roku urodzenia:

• Dokonasz wpłat na IKE  w 3, 4 lub 5 latach kalendarzowych.
• Ponad połowa wartości wpłat na IKE zostanie dokonana co najmniej  3, 4, 5 lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę.

ZUS czy IKE? Co jest lepsze?

Trudno powiedzieć, jaka emerytura będzie korzystniejsza – z ZUS czy z IKE? Jeśli choć jeden raz odprowadziłeś składkę emerytalną do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to wówczas po osiągnięciu wieku emerytalnego otrzymasz świadczenie, choć niewielkie. Im więcej odłożysz na IKE, tym większą sumę dostaniesz, choć wpłaty nie mogą przekroczyć ustawowych ograniczeń.

Projekt ustawy o likwidacji OFE – środki z OFE przekazać do ZUS czy IKE?

Jeszcze do niedawna rząd planował, że uczestnicy otwartych funduszy emerytalnych będą mogli zdecydować się na przeniesienie środków z OFE na indywidualne konta emerytalne lub na konto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Miała istnieć możliwość złożenia deklaracji wyboru ZUS. Wskazanie IKE nie wymagałoby żadnych aktywności, bo środki przekazane byłyby automatycznie. Rząd chciał przekształcić OFE i oddać pieniądze zgromadzone tam przez Polaków w ich ręce.

Jeśli ktoś zdecydowałby, że pieniądze z OFE chce otrzymać na IKE, wówczas miały być one obciążone dodatkowym podatkiem, tzw. opłatą przekształceniową w wysokości 15 proc., co miało dać wysokie wpływy do budżetu.

Z początkiem 2020 roku rząd planował likwidację otwartych funduszy emerytalnych, ale porzucił takie rozwiązanie. Obecnie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie prowadzi żadnych prac związanych z takim projektem.