Ubezpieczenia obowiązkowe – jakie są ich rodzaje?

Ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne

Z towarzystwem ubezpieczeniowym możesz zawrzeć umowy ubezpieczeń obowiązkowych i nieobowiązkowych. Przykłady dobrowolnych to komunikacyjne  autocasco, assistance czy NNW, ale również ubezpieczenie domu i mieszkania, a także ubezpieczenie turystyczne na życie i inne.  

We Francji funkcjonuje ponad 200 obowiązkowych ubezpieczeń, ale Polska również należy do krajów, w których jest ich bardzo dużo. Być może zaskoczy cię taka informacja, ale jest ich około 160. Prawdopodobnie zdajesz sobie sprawę z tego, że komunikacyjne ubezpieczenie OC jest obowiązkowe, ale skąd bierze się liczba aż 160 polis? Ta kwestia jest regulowana ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych. Zgodnie z art. 4 mamy następujące rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych w Polsce:

• ubezpieczenie OC pojazdów mechanicznych,
• ubezpieczenie OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego,
• ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i zdarzeń losowych,
• ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską.

Pod ostatnią z pozycji ukrywają obowiązkowe ubezpieczenia, które wynikają z innych ustaw. Może to być np.:

• Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie,
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym,
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (DzU z 1997 r., nr 115, poz. 741 z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (DzU z 2001 r., nr 12, poz. 110 z późn. zm.).

Jak widzisz, obowiązek ubezpieczenia wynika z ustaw dotyczących wielu zawodów. W przypadku OC rolników, budynków czy pojazdów mechanicznych mamy do czynienia z ubezpieczeniami powszechnymi. Są one regulowane ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych, z której wynikają m.in. sumy gwarancyjne, moment powstania obowiązku ubezpieczenia czy jego zakres. Inne są jednak ubezpieczenia obowiązkowe szczególne, które odnoszą się do ściśle określonych grup zawodowych.

Dlaczego niektóre ubezpieczenia są obowiązkowe, a inne dobrowolne? Celem jest ochrona interesu poszkodowanych oraz sprawców zdarzeń opisana w umowie ubezpieczenia. W przypadku poszczególnych zawodów ustawodawcy wzięli pod uwagę ryzyko związane z danymi profesjami, które naraża specjalistów na odpowiedzialność finansową. Ubezpieczenie zapewnia jednocześnie pomoc poszkodowanym, którzy mogą otrzymać odszkodowanie od zakładu ubezpieczeń – nie muszą dochodzić swoich praw przed sądem od sprawców.

Jeśli chodzi o ubezpieczenia obowiązkowe w Polsce, dotyczące poszczególnych zawodów, to należy tutaj wymienić takie specjalizacje jak:

• adwokat,
• radca prawny,
• lekarz,
• broker ubezpieczeniowy,
• pośrednik nieruchomości,
• doradca finansowy,
• weterynarz,
• pielęgniarka,
• farmaceuta,
• inżynier budowlany.

Nie są to wszystkie zawody, które wymagają zawarcia umowy ubezpieczenia – jest ich więcej. Co istotne, nieskorzystanie z ochrony ubezpieczeniowej w tych przypadkach nie wiąże się z sankcjami. Jeśli jednak danemu fachowcowi zostanie udowodnione, że nie posiada ubezpieczenia, to może on stracić uprawnienia do wykonywania swojego zawodu. W przypadku każdej z wymienionych profesji warunki ochrony są regulowane przez poszczególne ustawy, natomiast ogólne warunki ubezpieczenia są ustalane przez towarzystwa ubezpieczeniowe. W ustawie może być określona minimalna suma ubezpieczenia, ale specjalista może wybrać wyższą, biorąc pod uwagę charakter prowadzonej działalności. Jeśli np. inżynier budowlany odpowiada za inwestycje warte miliony złotych, to w jego przypadku nie wystarczy suma ubezpieczenia na poziomie 100 tys. złotych.

Ubezpieczenia obowiązkowe rolników

Celem ubezpieczenia OC rolników jest zapewnienie odszkodowania osobom, które poniosły szkodę w związku z posiadaniem przez rolnika gospodarstwa rolnego. Zatem z jednej strony polisa chroni poszkodowanego, który otrzyma odszkodowanie z zakładu ubezpieczeń, a z drugiej rolnika, który nie będzie musiał wypłacać tych środków z własnej kieszeni. Zasady działania tego ubezpieczenia są regulowane w Ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia powstaje w momencie objęcia w posiadanie gospodarstwa rolnego, a niedopełnienie tego obowiązku wiąże się z karą, którą może nałożyć Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Wynosi ona tyle, ile 1/10 aktualnie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia w Polsce. Po 12 miesiącach umowa automatycznie się przedłuża, chyba że zostanie wypowiedziana, najpóźniej na dzień przed jej zakończeniem. Co istotne, OC rolnika nie obejmuje wyłącznie właściciela gospodarstwa, ale każdą osobę, która pracując w gospodarstwie rolnym, wyrządziła szkodę w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa. Odszkodowanie zostanie wypłacone również wówczas, gdy np. pracujący w gospodarstwie spadnie z drabiny i dozna urazów, ale będzie ono obejmowało wyłącznie roszczenie związane z uszkodzeniem ciała.

Kolejnym obowiązkiem rolnika jest zawarcie umowy ubezpieczenia budynków rolnych. Muszą to zrobić ci rolnicy, którzy:

• Posiadają grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1 hektara.
• Są osobami fizycznymi i prowadzą szeroko pojętą działalność rolną.

W tym przypadku umowa również zawierana jest na 12 miesięcy i po tym czasie ulega automatycznemu przedłużeniu. Podobnie jak i przy OC rolników, także i tutaj obowiązują kary za niedopełnienie obowiązku ubezpieczenia. W tym przypadku jest to ¼ minimalnego wynagrodzenia. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje m.in. takie zdarzenia jak:

• huragan,
• powódź i podtopienia,
• eksplozja,
• deszcz nawalny,
• osunięcie się ziemi,
• lawina,
• upadek statku powietrznego.

Ubezpieczenie OC pojazdów mechanicznych

Najbardziej popularnym ubezpieczeniem obowiązkowym w Polsce jest komunikacyjne OC, które musi wykupić każdy posiadacz pojazdu mechanicznego. Dzięki niemu zakład ubezpieczeń ponosi finansową odpowiedzialność za szkody spowodowane w ruchu drogowym ubezpieczonym pojazdem. Zatem ochrona nie obejmuje kierowcy, lecz pojazd. Standardowa umowa ubezpieczenia OC zawierana jest na rok, po czym automatycznie się przedłuża, chyba że zostanie wypowiedziana, najpóźniej na jeden dzień przed jej zakończeniem.

OC nie obejmuje ochroną wyłącznie wypadków w ruchu drogowym. Ubezpieczenie dotyczy również zdarzeń, do których doszło podczas wsiadania do pojazdu i wysiadania z niego, jego załadunku i rozładunku, a także w czasie zatrzymania, garażowania i postoju. Sumy gwarancyjne w tym przypadku wynoszą obecnie:

• 5,21 mln euro w przypadku szkód osobowych,
• 1,05 mln euro w przypadku szkód majątkowych.

Są to sumy obowiązujące dla jednego zdarzenia, a nie dla jednego poszkodowanego.

Niezawarcie umowy ubezpieczenia OC wiąże się z możliwością otrzymania kary. Funkcję kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy pełni Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który wysyła wezwania do zapłacenia kary, bez konieczności bezpośredniej kontroli posiadacza pojazdu. W ciągu pierwszych trzech kwartałów 2019 roku fundusz wysłał ponad 93 tys. wezwań do zapłaty kary. Jak wysokich? W przypadku przerwy w ochronie ubezpieczeniowej samochodu osobowego, która trwała powyżej 14 dni opłata równa się wysokości dwóch średnich wynagrodzeń.

UFG szacuje, że około 0,4 proc. pojazdów w Polsce, które aktywnie uczestniczą w ruchu drogowym, może nie być objętych umową ubezpieczenia OC. Tymczasem w przypadku spowodowania takim pojazdem szkody w ruchu drogowym to UFG wypłaci odszkodowanie, ale następnie zwróci się z regresem do sprawcy w celu odzyskania tych środków. Fundusz informuje, że wielu nieubezpieczonych sprawców takich zdarzeń spłaca regresy powyżej miliona złotych. Wprawdzie UFG godzi się na rozłożenie spłaty na raty, jednak mimo wszystko będzie to dla sprawcy poważne obciążenie finansowe, którego mógł uniknąć, wykupując ubezpieczenie OC. Nie warto szukać oszczędności kosztem bagatelizowania obowiązkowego ubezpieczenia – skorzystaj z kalkulatora ubezpieczeń i sprawdź, ile zapłacisz za ochronę.